* Skład: Nasiona zawierają dużo
tłuszczu (do 40%), olejek lotny (do 1,5%), saponinę - melantynę ,
garbniki, gorycz - nigellinę i alkaloid - damasceinę.
Aby
sporządzić odwar leczniczy należy łyżeczkę nasion zalać filiżanką wody
i pić 2 razy dziennie. Czarnuszkę stosuje się również w przypadku
nieżytu oskrzeli.
Sztuka
kulinarna: czarne nasiona służą jako dodatek do pieczywa, do przetworów
warzywnych, do aromatyzowania wina oraz w niewielkim zakresie do
produkcji olejku eterycznego używanego w cukiernictwie.
Czarnuszka siewna
Nigella sativa L. (Ranunculaceae)
w praktycznej fitoterapii
Dr
Henryk Różański
Czarnuszka
siewna była stosowana w medycynie starożytnej (Egipt), ponadto w
Turcji i w Azji. W medycynie arabskiej używana w leczeniu nieżytu
żołądka i jelit. W Polsce roślina ta jest mało popularna w
ziołolecznictwie. Możliwe jest uprawianie czarnuszki do celów
leczniczych i przyprawowych. W niektórych krajach czarnuszka
jest stosowana jako przyprawa. W Polsce niektórzy
dystrybutorzy ziół mają w swojej ofercie czarnuszkę siewną.
Popularna przyprawa w Bułgarii, Turcji, Indiach i Arabii.
Surowiec: nasienie i olej
czarnuszkowy - Semen et Oleum Nigellae sativae. Mielone
nasiona czarnuszki można wykorzystać do sporządzania nalewki,
miodu ziołowego, wywaru lub zażywać jako proszek. Wyciąg olejowy
z nasienia czarnuszki można zażywać doustnie lub stosować na
skórę do wcierania i okładów. W sprzedaży jest
dostępny olej czarnuszkowy bogaty w witaminę F, fitosterole i
olejek eteryczny (tymochinony). Olej tłusty z czarnuszki ma wysoką
cenę i bardzą dużą wartość odżywczą oraz leczniczą.
Skład
chemiczny: nasienie: olejek eteryczny (do 2,5%), olej tłusty
(30-35%), alkaloidy imidazolowe (nigellina = nigelline-N-oxide,
nigellimina, nigellon), fitosterole (alfa-spinasterol, stigmosterol,
kampesterol, stigmas 7-en-3-beta-ol), witamina E, saponiny
trójterpenowe (melantyna - melanthin, alfa-hederyna),
antrachinony. Zawiera tymochinony, tymol, karwakrol,
tymohydrochinony, t-anetol i 4-terpineol, p-cymen, alfa-pinen,
taniny, flawonoidy (kwercetyna). Bielmo bogate w aminokwas walinę.
Spośród falwonoidów warto wymienić triglikozydy
kemferolu i kwercetyny.
Oleum
Nigellae sativae: kwas olejowy, palmitynowy, erukowy,
linolenowy, linolowy (55,8%), arachidonowy, mirystycynowy,
stearynowy.
Działanie farmakologiczne:
hipoglikemiczne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, silnie
antybiotyczne (antybakteryjne, antywirusowe, przeciwgrzybicze),
przeciwpasożytnicze, silnie żółciotwórcze,
żółciopędne, rozkurczowe, odkażające układ pokarmowy i
oddechowy, moczopędne, przeciwobrzękowe, odtruwające,
uspokajające, immunostymulujące (pobudza proliferację limfocytów,
syntezę interferonu, zwiększa liczbę limfocytów
cytotoksycznych, NK i B). Istnieją doniesienia o wpływie
przeciwnowotworowym wyciągów z czarnuszki siewnej.
Szwajcarskie prace informują o wpływie ochronnym czarnuszki na
żołądek i wątrobę. Składniki czarnuszki hamują syntezę
prostaglandyn. Tymochinon i nigellina blokują 5-lipooksygenazę i
indukowalną syntazę tlenku azotu. Hamują odczyny autoagresji
immunologicznej. Czarnuszka należy do nielicznej grupy roślin
mających zastosowanie w terapii chorób autoimmunologicznych,
np. toczeń, łuszczyca, reumatyzm, alergie. alfa-hederyna posiada
właściwości antynowotworowe. Wyciągi z czarnuszki obniżaja
poziom glukozy we krwi i zmniejszają ryzyko powstawania zakrzepów
i zatorów. Olej z czarnuszki ochrania i odtruwa miąższ
wątroby. Olejek eteryczny z czarnuszki oraz wyciąg spirytusowy z
nasion czarnuszki rozszerza oskrzela i przerywa atak
astmy.
Przeciwwskazania: ciąża. Trująca dla bezkręgowców
i ryb.
Wskazania: dermatozy, wypryski, atopowowe zapalenie
skóry, łuszczyca, zakażenia Candida, Cryptococcus i innymi
grzybami chorobotwórczymi; trądzik ostry i przewlekły,
choroby uczuleniowe, astma (dychawica), przewlekłe i trudne do
wyleczenia zakażenia (infekcje) bakteryjne i grzybowe, niezyt
oskrzeli, tchawicy, krtani i gardła, kaszel, stany zapalne płuc,
zapalenie i nieżyt zatok obocznych nosa, stany nieżytowe układu
żółciowego, zastoje żółci, kamica zółciowa,
przewlekłe nieżyty nosa, w tym alergiczne, skąpomocz, obrzęki,
cukrzyca, biegunka, nieżyt przewodu pokarmowego, choroby
pasożytnicze układu pokarmowego, płciowego i skóry, bóle
różnego pochodzenia, zastoje żółci, choroba
wrzodowa.
Preparaty:
1.
Proszek czarnuszkowy: nasienie zmielić w młynku na pył.
Zażywać w dawce 1 łyżeczki 2 razy dziennie. Ponadto jako
przyprawa, np. do chleba, do mięs, do kapusty.
2.
Miód czarnuszkowy: na każdą łyżkę miodu dać 1
łyżeczkę czarnuszki i 1 łyżeczke wina lub wódki 40%,
wymieszać. Zażywać 2 razy dziennie po 1 łyżce. Przy
przeziębieniu, kaszlu, chorych zatokach - 1 łyżka co 6 godzin.
3.
Nalewka czarnuszkowa - Tinctura Nigellae: pół
szklanki mielonych nasion zalać 250 ml alkoholu 40%, odstawić na 7
dni, przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dziennie po 5 ml na miodzie
albo w mleku z miodem. Stosowac do przemywania schorzałych i
bolących miejsc, ponadto do wcierania (reumatyzm, mięśniobóle,
kontuzje sportowe, nerwobóle). Leczy trądzik, wspomaga
leczenie łuszczycy, wyprysków i dermatoz. Do przmywania
skóry trądzikowej i łojotokowej - 1 łyżka nalewki na 200
ml wody mineralnej, wymieszać.
4. Napar: 1 łyżkę
rozdrobnionych nasion zalać 1 szklanką wrzącej wody lub mleka,
odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie po 100-150
ml, mleko osłodzić miodem. W chorobach układu oddechowego - małe
dawki, ale często, co 2-3 godziny. Naparem przemywać skórę
trądzikową i łojotokową. Ponadto do płukania narządów
płciowych przy infekcjach i stanach zapalnych. Do lewatyw -
przy zakażeniu jelita grubego grzybami.
5. Krople do nosa przy
katarze i chorych zatokach: 1 łyżkę rozdrobnionych nasion
zalać 100 ml roztworu fizjologicznego soli 0,9% (dostępny w
aptekach bez recepty); zagotować i odstawić na 30 minut,
przecedzić. Uzupełnić brakującą ilość roztworu (do 100 ml).
Przefiltrować przez watę. Wprowadzać do obu otworów
nosowych kilka razy dziennie, najlepiej za pomocą dozownika w formie
spryskiwacza.
Dawkowanie: 500-1000 mg olejku
czarnuszkowego 2-3 razy dziennie, sproszkowany owoc - 1,5-2 g 2 razy
dziennie na miodzie. Olej czarnuszkowy tłusty - 1-2 g 2 razy
dziennie, na czczo.
